แบบประเมิน "ความเครียด" ในคุณแม่ตั้งครรภ์
ความเครียดและภาวะซึมเศร้าในผู้หญิงตั้งครรภ์
ส่งผลต่อร่างกายคุณแม่และทารก โดยพบว่า ความเครียดเรื้อรัง และอาการซึมเศร้าในระหว่างตั้งครรภ์นั้นมีความสัมพันธ์กับน้ำหนักตัวและพัฒนาการของทารก อีกทั้งยังเป็นตัวกระตุ้นให้เกิดความเสี่ยง "คลอดก่อนกำหนด"
โดยความเครียดจะไปกระตุ้นให้หลั่งสาร แคทีโคลามีน (Catecholamine) ที่มีผลต่อการทำงานของรกและกล้ามเนื้อมดลูก หดรัดตัวเพิ่มขึ้น การไหลเวียนของโลหิตไปเลี้ยงมดลูกและรกน้อยลง ส่งผลให้มีการหลั่ง พรอสตาแกลนดิน (Prostaglandin) ออกมากระตุ้นการหดรัดตัวของมดลูก ทำให้เกิดการเจ็บครรภ์และเสี่ยงต่อการคลอดก่อนกำหนด
การประเมินและคัดกรองสุขภาพจิตเป็นวิธีการป้องกันความเสี่ยงที่อาจะเกิดขึ้นกับคุณแม่และลูกน้อย ช่วยคุณแม่และลูกน้อยให้มีสุขภาพกายใจที่สมบูรณ์
การประเมินความเครียดนั้น สามารถใช้ได้หลากหลายวิธี โดยวิธีที่ ลูลู่ กูรู นำมานำเสนอคุณแม่หลายๆ ท่านจะป็นแบบประเมินและวิเคราะห์ความเครียดด้วยตนเองเบื้องต้น ว่าคุณแม่มีความเครียดหรือไม่ หรือมีอยู่ในระดับใด
รายละเอียดของแบบประเมินความเครียด มีดังนี้ (*แบบประเมินความเครียด (ST-5) พัฒนาโดยอรวรรณ ศิลปะกิจ (2551))
อาการหรือความรู้สึกที่เกิดขึ้นในระยะ 2-4 สัปดาห์ | แทบไม่มี (0) | เป็นบางครั้ง (1) | บ่อยครั้ง (2) | เป็นประจำ (3) |
มีปัญหาการนอน นอนไม่หลับ หรือนอนมาก | ||||
มีสมาธิน้อยลง | ||||
หงุดหงิด/กระวนกระวาย/ว้าวุ่นใจ | ||||
รู้สึกเบื่อ เซ็ง | ||||
ไม่อยากพบปะผู้คน | ||||
รวมคะแนน |
แบ่งการประเมินเป็น 4 ระดับ คือ
- ระดับอาการแทบไม่มี (0 คะแนน) หมายถึง ไม่มีอาการหรือเกิดอาการเพียง 1 ครั้ง
- ระดับอาการเป็นบางครั้ง (1 คะแนน) หมายถึง มีอาการมากกว่า 1 ครั้ง แต่ไม่บ่อย
- ระดับอาการบ่อยครั้ง (2 คะแนน) หมายถึง มีอาการเกิดขึ้นเกือบทุกวัน
- ระดับอาการเป็นประจำ (3 คะแนน) หมายถึง มีอาการเกิดขึ้นทุกวัน
คิดเป็นคะแนนรวมระหว่าง 0-15 คะแนน มีจุดตัดคะแนนที่น้อยกว่า 4 เพื่อจำแนกภาวะเครียดเป็น 3 กลุ่มคือ
0-4 คะแนน | ไม่มีความเครียด ในระดับที่ก่อให้เกิดปัญหากับตัวเอง ยังสามารถจัดการกับ ความเครียดที่เกิดขึ้นในชีวิตประจำวันได้ และปรับตัวกับสถานการณ์ต่างๆ ได้อย่าง เหมาะสม |
5-7 คะแนน | สงสัยว่ามีความเครียด ควรผ่อนคลายความเครียด ด้วยการพูดคุยหรือ ปรึกษาหารือกับคนใกล้ชิด เพื่อระบายความเครียดหรือคลี่คลายที่มาของปัญหา และอาจใช้การหายใจเข้าลึกๆ ช้าๆ หลายครั้ง หรือใช้หลักการทางศาสนาเพื่อคลาย ความกังวล |
8 คะแนนขึ้นไป | มีความเครียดสูง ในระดับที่อาจจะส่งผลเสียต่อร่างกาย เช่น ปวดหัว ปวดหลัง นอน ไม่หลับ ควรขอรับคำปรึกษาจากบุคลากรสาธารณสุข เพื่อดูแลจิตใจหรือได้รับการ คัดกรองด้วยแบบคัดกรองโรคซึมเศร้า (2Q) หรือส่งต่อเพื่อการดูแลรักษาต่อไป |
การคัดกรองโรคซึมเศร้าด้วยแบบคัดกรองซึมเศร้า 2 คำถาม (2Q) (*แบบคัดกรองซึมเศร้า 2 คำถาม (2Q) พัฒนาโดยสุวรรณา อรุณพงค์ไพศาลและคณะ) เป็นแบบคัดกรองค้นหาผู้ที่มีแนวโน้มหรือเสี่ยงต่อการป่วยด้วยโรคซึมเศร้า ใช้สัมภาษณ์เพื่อประเมินภาวะซึมเศร้าใน 2 สัปดาห์
รายละเอียดของแบบคัดกรองโรคซึมเศร้า (2Q) | มี | ไม่มี |
ใน 2 สัปดาห์ที่ผ่านมา รวมวันนี้ ท่านรู้สึก หดหู่ เศร้า ท้อแท้ สิ้นหวัง | ||
ใน 2 สัปดาห์ที่ผ่านมา รวมวันนี้ ท่านรู้สึก เบื่อ ทำอะไรก็ไม่เพลิดเพลิน |
โดยคำตอบมี 2 แบบ คือ มีและไม่มี
- ถ้าตอบ "ไม่มี" ทั้งสองข้อ แสดงว่า เป็นปกติ ไม่พบความเสี่ยงเป็นโรคซึมเศร้า แต่ควรสังเกตอาการของโรคซึมเศร้าต่อไป
- ถ้าคำตอบ "มี" ในข้อใดข้อหนึ่ง หรือทั้ง 2 ข้อ หมายถึง เป็นผู้มีความเสี่ยงหรือมีแนวโน้มที่ป่วยเป็นโรคซึมเศร้า จึงจำเป็นต้องได้รับการแนะนำการรักษาและการประเมินอีกครั้งด้วยแบบประเมินที่มีความจำเพาะสูง
ที่มา: คู่มือการฝากครรภ์สําหรับบุคลากรสาธารณสุข (2565) สํานักส่งเสริมสุขภาพ กรมอนามัย กระทรวงสาธารณสุข