ความเครียดและภาวะซึมเศร้าในผู้หญิงตั้งครรภ์

ส่งผลต่อร่างกายคุณแม่และทารก โดยพบว่า ความเครียดเรื้อรัง และอาการซึมเศร้าในระหว่างตั้งครรภ์นั้นมีความสัมพันธ์กับน้ำหนักตัวและพัฒนาการของทารก อีกทั้งยังเป็นตัวกระตุ้นให้เกิดความเสี่ยง "คลอดก่อนกำหนด" 

โดยความเครียดจะไปกระตุ้นให้หลั่งสาร แคทีโคลามีน (Catecholamine) ที่มีผลต่อการทำงานของรกและกล้ามเนื้อมดลูก หดรัดตัวเพิ่มขึ้น การไหลเวียนของโลหิตไปเลี้ยงมดลูกและรกน้อยลง ส่งผลให้มีการหลั่ง พรอสตาแกลนดิน (Prostaglandin) ออกมากระตุ้นการหดรัดตัวของมดลูก ทำให้เกิดการเจ็บครรภ์และเสี่ยงต่อการคลอดก่อนกำหนด

การประเมินและคัดกรองสุขภาพจิตเป็นวิธีการป้องกันความเสี่ยงที่อาจะเกิดขึ้นกับคุณแม่และลูกน้อย ช่วยคุณแม่และลูกน้อยให้มีสุขภาพกายใจที่สมบูรณ์

การประเมินความเครียดนั้น สามารถใช้ได้หลากหลายวิธี โดยวิธีที่ ลูลู่ กูรู นำมานำเสนอคุณแม่หลายๆ ท่านจะป็นแบบประเมินและวิเคราะห์ความเครียดด้วยตนเองเบื้องต้น ว่าคุณแม่มีความเครียดหรือไม่ หรือมีอยู่ในระดับใด 

รายละเอียดของแบบประเมินความเครียด มีดังนี้ (*แบบประเมินความเครียด (ST-5) พัฒนาโดยอรวรรณ ศิลปะกิจ (2551))

แบ่งการประเมินเป็น 4 ระดับ คือ

• ระดับอาการแทบไม่มี (0 คะแนน) หมายถึง ไม่มีอาการหรือเกิดอาการเพียง 1 ครั้ง
• ระดับอาการเป็นบางครั้ง (1 คะแนน) หมายถึง มีอาการมากกว่า 1 ครั้ง แต่ไม่บ่อย
• ระดับอาการบ่อยครั้ง (2 คะแนน) หมายถึง มีอาการเกิดขึ้นเกือบทุกวัน
• ระดับอาการเป็นประจำ (3 คะแนน) หมายถึง มีอาการเกิดขึ้นทุกวัน

คิดเป็นคะแนนรวมระหว่าง 0-15 คะแนน มีจุดตัดคะแนนที่น้อยกว่า 4 เพื่อจำแนกภาวะเครียดเป็น 3 กลุ่มคือ

การคัดกรองโรคซึมเศร้าด้วยแบบคัดกรองซึมเศร้า 2 คำถาม (2Q) (*แบบคัดกรองซึมเศร้า 2 คำถาม (2Q) พัฒนาโดยสุวรรณา อรุณพงค์ไพศาลและคณะ) เป็นแบบคัดกรองค้นหาผู้ที่มีแนวโน้มหรือเสี่ยงต่อการป่วยด้วยโรคซึมเศร้า ใช้สัมภาษณ์เพื่อประเมินภาวะซึมเศร้าใน 2 สัปดาห์

โดยคำตอบมี 2 แบบ คือ มีและไม่มี

• ถ้าตอบ "ไม่มี" ทั้งสองข้อ แสดงว่า เป็นปกติ ไม่พบความเสี่ยงเป็นโรคซึมเศร้า แต่ควรสังเกตอาการของโรคซึมเศร้าต่อไป

• ถ้าคำตอบ "มี" ในข้อใดข้อหนึ่ง หรือทั้ง 2 ข้อ หมายถึง เป็นผู้มีความเสี่ยงหรือมีแนวโน้มที่ป่วยเป็นโรคซึมเศร้า จึงจำเป็นต้องได้รับการแนะนำการรักษาและการประเมินอีกครั้งด้วยแบบประเมินที่มีความจำเพาะสูง 

ที่มา: คู่มือการฝากครรภ์สําหรับบุคลากรสาธารณสุข (2565) สํานักส่งเสริมสุขภาพ กรมอนามัย กระทรวงสาธารณสุข